Tin đồn "đổ dầu vào lửa"

Đến chiều ngày 19.10, giá bán trên thị trường tự do tiếp tục tăng cao hơn và đã vượt mức 20.000VND/USD. Cụ thể, giá mua vào phổ biến là 19.980VND/USD, bán ra là 20.020VND/USD, thậm chí có nơi bán ra đến 20.040VND/USD. Tình trạng mất cân đối cung cầu khiến cho các NH thương mại gặp rất nhiều khó khăn trong thanh toán. Nhiều NH đã đẩy giá mua lên gần sát giá bán. Có nơi giá mua vào lên đến 19.490VND/USD, hoặc 19.495VND/USD so với giá bán vốn đã “kịch trần” là 19.500VND/USD.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc mua bán theo đúng giá niêm yết là rất khó thực hiện, bởi vì các doanh nghiệp có USD để bán cũng chào giá theo sát thị trường tự do. Chính vì vậy, tại các NH thương mại đang phát sinh nhiều kiểu “hợp thức hoá” tỉ giá. Đối với các khách hàng lớn sử dụng nhiều dịch vụ khác nhau, NH vẫn ghi giá mua bán theo đúng bảng niêm yết, nhưng sau đó bù đắp khoản chênh lệch cho nhau bằng cách giảm giá dịch vụ khác – nếu khách hàng là người bán USD hoặc tăng giá dịch vụ khác - nếu khách hàng là người mua USD. Với những trường hợp khó khăn, không thể “hợp thực hoá”, NH chỉ đứng làm trung gian giữa bên mua và bên bán, các khách hàng tự bù chênh lệch cho nhau.

Việc mua bán giữa các NH thương mại cũng được “hợp thức hoá” và cũng bù chênh lệch cho nhau qua các dịch vụ khác. Trưởng phòng kinh doanh tiền tệ một NH cổ phần cho biết: “Trong hoàn cảnh này, chúng tôi chỉ cố gắng xoay xở để duy trì dịch vụ, giữ chân khách hàng chứ không vì lợi nhuận. Bởi vì nếu không mua giá cao thì không có nguồn cung. Đã phải mua giá cao thì cũng không thể bán bằng giá niêm yết”.

Một trong những nguyên nhân gây ra đợt sốt giá lần này là do xuất hiện tin đồn NHNN sắp tăng tỉ giá VND/USD, khiến cho nguồn cung vốn đã khó khăn nay lại càng khó hơn. Theo các NH thương mại, nhu cầu mua USD để nhập khẩu hàng hoá, nguyên liệu phục vụ lễ, tết đang tăng cao. Khi có tin đồn tăng tỉ giá, các DN có USD càng cố găm giữ, hoặc chỉ chịu bán giá cao. Thêm vào đó, nhu cầu càng tăng lên, nhiều doanh nghiệp hồi đầu năm đã vay vốn bằng USD, nay đã đến hạn, cần mua để trả nợ.

Có những doanh nghiệp chưa đến hạn nhưng cũng cố tìm mua USD, sau đó xoay xở chuyển khoản vay bằng USD sang VND. Trong những tháng đầu năm, lãi suất VND quá cao trong khi lãi suất USD lại thấp. Đến nay, lãi suất VND giảm dần trong khi lãi suất USD tăng cao, chuyển khoản vay sang VND có lợi hơn, lại tránh được rủi ro tỉ giá.

Trị bệnh phải từ gốc

Theo PGS- TS Trần Hoàng Ngân - Phó Hiệu trưởng ĐH Kinh tế TPHCM, trong khi cung - cầu ngoại tệ đang căng thẳng thì giới kinh doanh vàng và USD tự do làm cho tình hình càng phức tạp hơn. Cụ thể là họ đẩy giá USD thị trường tự do lên cao để giữ giá vàng. Ông Ngân dẫn chứng: Khi giá vàng thế giới lên trên 1.380USD/ounce, giá trong nước vượt hơn 33 triệu đồng/lượng đôi chút. Khi đó, tỉ giá USD trên thị trường tự do là 19.800VND/USD. Đến khi giá vàng thế giới xuống gần 1.360USD/ounce, giá USD trên thị trường tự do được đẩy lên 20.000VND/USD. Giá vàng trong nước - vốn được giới kinh doanh quen tính theo USD thị trường tự do- nhờ đó chỉ giảm rất ít so với giá vàng thế giới và vẫn trên 33 triệu đồng/lượng. Một khi giá vàng thế giới tăng trở lại, giá trong nước sẽ tiếp tục tăng nhanh, giới kinh doanh vàng và USD tự do được hưởng lợi. Vì vậy, NHNN cần can thiệp bán vàng qua một số đầu mối nhằm bình ổn thị trường vàng, qua đó góp phần bình ổn thị trường ngoại tệ. Ở hoàn cảnh này, NHNN cũng cần quy định kết hối để ngăn chặn tình trạng găm giữ ngoại tệ. Việc kiểm tra, xử lý tình trạng mua bán USD “chợ đen” cũng rất cần thiết, nhưng trong thời gian qua các cơ quan chức năng đã không làm triệt để.

Theo PGS- TS Trần Hoàng Ngân, về lâu dài, muốn trị bệnh tận gốc vẫn phải là giải quyết được nhập siêu. Đây là nguyên nhân chính của tình trạng căng thẳng ngoại tệ. Trong 9 tháng đầu năm, VN nhập siêu khoảng 8,6 tỉ USD và dự kiến cả năm sẽ là 13 tỉ USD. Liên tục trong 3 năm qua, thâm hụt cán cân vãng lai của VN ở mức 8%, trong khi mức báo động là 5%. Nếu tính luôn cả các khoản thu chi về dịch vụ (ngoại tệ chi cho du lịch, chữa bệnh, trả nợ...) vào cán cân vãng lai thì thâm hụt có thể còn cao hơn. Nếu trong những năm tới vẫn chưa kiểm soát được nhập siêu, thì khoảng cách giữa các lần tăng tỉ giá sẽ gần hơn, ảnh hưởng không tốt đến nền kinh tế và đời sống người dân.

Trung Phương